Nghề thêu Việt Nam, với những đường kim mũi chỉ tinh xảo, là biểu tượng của sự sáng tạo và khéo léo của dân tộc ta qua hàng nghìn năm. Từ những họa tiết đơn sơ trên trang phục thời cổ đại đến các sản phẩm thêu cung đình lộng lẫy, nghề thêu đã để lại dấu ấn sâu sắc trong dòng chảy văn hóa dân tộc.
Nguồn Gốc Nghề Thêu Tại Việt Nam
Vào khoảng những năm đầu Công nguyên, người Việt đã bắt đầu sử dụng các sợi chỉ nhuộm màu để thêu trên vải, tạo ra những hình ảnh gần gũi với thiên nhiên như hoa cỏ, chim thú, và các biểu tượng trừu tượng phản ánh hoạt động, sinh hoạt của con người.
Thêu Tay – Một Hành Trình Dài
Nghề thêu thời Lý – Định hình phong cách hoàng gia
Dưới triều đại nhà Lý (thế kỷ XI-XIII), nghề thêu bắt đầu phát triển rực rỡ, đặc biệt trong các trang phục hoàng gia. Những đường thêu tỉ mỉ, tinh tế với họa tiết rồng, phượng, hoa sen đã trở thành biểu tượng của sự quyền quý và thiêng liêng. Đây là giai đoạn nghề thêu dần được định hình như một nghệ thuật cao cấp, phục vụ cho vua chúa và tầng lớp quý tộc.
Nghề thêu thời Nguyễn – Đỉnh cao nghệ thuật thủ công
Triều Nguyễn (1802–1945) chứng kiến sự thăng hoa của nghề thêu truyền thống. Trang phục của vua chúa, hoàng hậu và quan lại đều được trang trí bằng những họa tiết thêu cầu kỳ, từ chim phượng, hoa văn sóng nước, đến các biểu tượng mang ý nghĩa tâm linh. Nghề thêu không chỉ là nghệ thuật mà còn là cách thể hiện đẳng cấp và quyền uy.
Hoàng phục thời Nguyễn
Tranh thêu bằng chất liệu gấm Quân tiên trúc thọ mừng lúc vua Khải Định 40 tuổi
Rồng trên mũ, áo bào, hia, giày của hoàng đế triều Nguyễn
Kỳ lân trên tranh thêu cung đình thời Nguyễn
Một trong những dấu ấn lớn của nghề thêu Việt Nam là sự phát triển của nghệ thuật thêu trong cung đình Huế. Bà Hoàng Thị Cúc và Nam Phương hoàng hậu đã kết hợp tinh hoa thêu tay Việt Nam với kỹ thuật thêu của Châu Âu, nâng cao nghệ thuật này lên một tầm cao mới.
Cũng trong cuốn sách về nghề thêu cuối thế kỷ XIX, Hocquard nhận định: “Người thợ thêu Việt Nam tỏ ra rất khéo léo trong việc phân bổ màu sắc trên lụa, để có những bức tranh thêu hòa hợp, không chát chúa.” Trải qua hàng thế kỷ thăng trầm, nghề thêu Việt Nam tuy có lúc lên xuống nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa lâu đời của dân tộc.
Lê Công Hành – Ông Tổ Nghề Thêu
Nhắc đến nghề thêu Việt Nam, không thể không kể đến Lê Công Hành – người được xem là ông tổ của nghề thêu. Sinh ra tại làng Quất Động (Hà Nội), Lê Công Hành đã học hỏi và phát triển nghề thêu trong suốt thời gian bị giam cầm tại Trung Quốc.
Xem thêm: Ông tổ nghề thêu Lê Công Hành và chuyện đi sứ phương Bắc
Từ việc quan sát các kỹ thuật thêu của người Trung Quốc, ông đã sáng tạo và nâng cao nghề thêu Việt Nam, truyền nghề cho con cháu và dân làng Quất Động. Nhờ vậy, nghề thêu ở làng Quất Động đã trở thành một trong những nơi phát triển nghề thêu nổi tiếng nhất Việt Nam.
“Hỡi cô thắt lưng bao xanh
Có về Quất Động với anh thì về
Quất Động làng anh có nghề
Thêu gà thêu vịt, thêu hoa trên cành”.
Gabrielle, học giả người Pháp chuyên nghiên cứu văn hóa Á Đông, đã viết: “…Nhiều nơi đã truyền lại cho con cháu những ngành nghề lạ lùng, như vẽ hình bằng chỉ, làm cho bông sen, bông tử nở trên lụa, làm cho bươm bướm lượn trên mặt nước trong xanh. Người thợ thêu An Nam khéo léo hơn người thợ thêu Trung Quốc về đường kim mũi chỉ và cách pha màu sắc…”
Xem thêm: Cái nôi của nghề thêu truyền thống – làng Quất Động
Sự chuyển mình hiện đại
Nghề thêu Việt Nam đã trải qua nhiều biến đổi, không chỉ duy trì các sản phẩm truyền thống như tranh thêu mà còn phát triển thêm các lĩnh vực như thêu thời trang, áo dài, khăn trải bàn, chăn-gối. Các kỹ thuật thêu truyền thống như đột, lướt vặn, bó bạt được gìn giữ, đồng thời có sự xuất hiện của các kỹ thuật khó như thêu hai mặt, thêu nước chỉ bóng, nâng cao giá trị thẩm mỹ sản phẩm.
Sản phẩm thêu Việt Nam không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, và châu Âu. Nghề thêu trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều hộ gia đình, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế địa phương và kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Nghề thêu tay ở xã Vĩnh Hiệp, Nha Trang: di sản văn hóa và cơ hội mới cho phụ nữ nông thôn
Nghề thêu tại Vĩnh Hiệp đã tồn tại từ rất lâu đời, từ những ngày đầu được truyền từ mẹ sang con trong các gia đình, chủ yếu theo hình thức thủ công. Trải qua nhiều thế hệ, nghề thêu ở đây đã trở thành nghề chính của nhiều phụ nữ tại các xã như Vĩnh Thái, Vĩnh Trung, Vĩnh Phương, Vĩnh Lương. Sản phẩm thêu từ Vĩnh Hiệp không chỉ đơn giản là những sản phẩm thủ công, mà còn là sự kết hợp của nghệ thuật và kỹ thuật tỉ mỉ, mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống của người Việt.
Sự Đổi Mới Và Bảo Tồn Di Sản Nghề Thêu
Dù ngày nay, công nghệ và các phương tiện sản xuất hiện đại đang dần thay thế các công việc thủ công, nhưng nghề thêu vẫn giữ được vị trí quan trọng trong nền văn hóa Việt Nam. Việc bảo tồn và phát triển nghề thêu truyền thống không chỉ là nhiệm vụ của các nghệ nhân mà còn là trách nhiệm của cộng đồng, của các cơ sở sản xuất và các tổ chức văn hóa. Việc kết hợp giữa bảo tồn truyền thống và sáng tạo hiện đại sẽ giúp nghề thêu tiếp tục phát triển và giữ vững bản sắc.
Xem thêm: Nghề thêu ren – Môn nghệ thuật vô giá nằm trong văn hoá Việt
Kết Luận: Di Sản Nghề Thêu – Dòng Chảy Xuyên Suốt Các Thời Kỳ
Nghề thêu Việt Nam, từ thuở sơ khai đến nay, không chỉ là một nghề thủ công mà còn là phần linh hồn của văn hóa dân tộc. Là cầu nối quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và sự sáng tạo. Với sự phát triển không ngừng, nghề thêu tiếp tục góp phần vào sự thịnh vượng của đất nước, giữ gìn và phát huy những giá trị di sản văn hóa quý báu.
Bên cạnh đó, nếu bạn đang tìm kiếm những món quà thủ công ý nghĩa, độc đáo để tặng cho người thân hoặc bạn bè, Quà Tặng Nhã’s là lựa chọn tuyệt vời.
Quà Tặng Nhã’s tại Nha Trang chuyên cung cấp các món quà thêu tay, đặc biệt là những sản phẩm thêu tay được làm thủ công 100%, mang đến sự độc đáo và cá nhân hóa như gương cầm tay thêu, ví, hay các sản phẩm thêu nhỏ xinh cho những ai yêu thích sự tinh tế và ý nghĩa.
🌿 𝐍𝐇𝐀̃’𝐒 𝐒𝐎𝐔𝐕𝐄𝐍𝐈𝐑 🌿
• Fanpage: Quà Tặng Nhã’s
• Tiktok: www.tiktok.com/@nhas_embroidery
• Instagram: www.instagram.com/quatangnha/
• Phone: 0935.913.921